Otyłość to dziś jedna z chorób cywilizacyjnych, które dotykają coraz większą grupę ludzi, zwłaszcza w krajach wysoko rozwiniętych. Jest to duży problem, który jest efektem kilku składowych. Tkanka tłuszczowa jest nam niezbędna jako zapasowe źródło zapewniające energię oraz jako izolator przed chłodem i zimnem, a także dla utrzymania hormonów na odpowiednim poziomie. W przypadku kobiet estrogeny w części produkowane są właśnie w tkance tłuszczowej. Dodatkowo tkanka tłuszczowa odpowiedzialna jest za układ odpornościowy oraz jego funkcjonowanie. Niestety nadmiar tkanki tłuszczowej jest nie tylko zbędnym balastem, ale wręcz jest niebezpieczny dla zdrowia, a nawet życia. Właśnie z tego powodu w ostatnich latach powstało mnóstwo programów profilaktycznych, które służą profilaktyce oraz walce z otyłością.
Nadwaga i otyłość jako globalny problem.
Obecnie szacuje się, że nadwaga i otyłość dotykają aż miliard osób na całym świecie. Dane WHO są wprost zatrważające, bo na ich podstawie wysnuć można jeden wniosek: liczba osób otyłych rośnie wprost lawinowo. Sama otyłość na dzisiaj to problem około 300 milionów osób na świecie.
Dlaczego otyłość jest tak niebezpieczna?
Badania przeprowadzone przez naukowców, a przedstawione w raporcie Europejskiego Kongresy Badań nad Otyłością, jasno dowodzą, iż nadwaga jest niezwykle szkodliwa dla zdrowia. Otyłość zwiększa ryzyko wystąpienia wielu chorób, w tym układu krążenia – i to dwa razy bardziej w stosunku do osób o prawidłowej masie ciała. To jednak nie jedyny problem. Udowodnione jest, że osoby otyłe, ale o prawidłowym poziomie cholesterolu oraz ciśnieniu i uchodzące za zdrowe są znacznie bardziej narażone na udar i niewydolność serca w porównaniu z osobami o prawidłowej masie ciała. Podobne zagrożenie można zauważyć w przypadku zachorowania na cukrzycę typu 2.
Nadwaga, czy już otyłość? Kiedy mamy do czynienia z otyłością?
Najprostszym „testem” na otyłość jest obliczenie swojego BMI, czyli współczynnika, który obliczany jest na podstawie wzrostu oraz masy ciała. Jest to narzędzie, które w prosty sposób pomaga rozpoznać nadwagę oraz otyłość. Prawidłowe BMI szacuje się na poziomie pomiędzy 18,5 a 24,9. Z nadwagą mamy do czynienia w przypadku wskaźnika, który przekracza poziom 25, ale jest poniżej 29,9. Z kolei poziom pomiędzy 30 a 39,9 BMI oznacza otyłość I stopnia. W przypadku poziomu od 40 wzwyż, mamy do czynienia z otyłością skrajną. BMI oblicza się dzieląc masę ciała przez wzrost w metrach. Tak uzyskany wynik należy podzielić ponownie przez wzrost podany w metrach. W ten sposób uzyskuje się wskaźnik BMI. Ten rodzaj obliczeń dotyczy osób dorosłych. W przypadku dzieci obliczeń dokonuje się inaczej, bo na podstawie siatki centylowej. Siatka centylowa to specjalne wykresy, które stanowią porównanie BMI dziecka w stosunku do innych dzieci w tym samym przedziale wiekowym. W ten sposób określa się zarówno wagę, jak i wzrost dzieci. Wykresy te są stworzone na podstawie danych statystycznych. Kiedy BMI dziecka jest większe niż u 95% pozostałych rówieśników, wówczas mamy do czynienia z otyłością takiego dziecka.
Różne typy otyłości
Otyłość możemy podzielić na kilka rodzajów, patrząc między innymi pod kątem wysokości BMI, czy wywołujących ją przyczyn.
Ze względu na wysokość BMI, możemy podzielić otyłość na 3 rodzaje.
- Otyłość umiarkowana – mamy z nią do czynienia, gdy BMI wynosi pomiędzy 30 a 35
- Otyłość znacząca – przy BMI w przedziale pomiędzy 35 a 40
- Otyłość skrajna – otyłość, która dla chorej osoby stanowi bardzo duże ryzyko. BMI wynosi powyżej 40.
Z kolei ze względu na przyczyny, wyróżniamy:
- Otyłość pierwotną – inaczej otyłość prosta lub otyłość samoistna. Jest ona wywoływana przez czynniki środowiskowe, w tym przez wysokokaloryczne jedzenie, a także jedzenie nieregularne. Dodatkowym czynnikiem, który sprzyja jej wywołaniu, jest spożywanie małej ilości posiłków, za to bardzo obfitych i kalorycznych.
- Otyłość wtórną – inaczej zwaną otyłością objawową. Ma ona związek z gruczołami wydzielania wewnętrznego i z ich zaburzeniami. Może być ona efektem występowania innych chorób. Otyłość jest jednym z czynników towarzyszących owym chorobom.
Otyłość – jak z nią walczyć?
Otyłość jest chorobą, dlatego tak jak w przypadku każdej innej choroby, należy odpowiednio ją leczyć. W jaki sposób leczyć się, by zacząć chudnąć? Odpowiedź na to pytanie wcale nie jest prosta. W wielu przypadkach konieczne jest sięgnięcie po bardzo inwazyjne metody, które wymagają metod chirurgicznych. Jednak leczenie otyłości to proces znacznie bardziej skomplikowany. Wymaga ono silnego wsparcia ze strony psychologicznej, bowiem konieczne jest rozpoczęcie zmian od zmian w nawykach żywieniowych oraz tych w postrzeganiu samego siebie. To także konieczność nauczenia osoby chorej na otyłość nowego stylu życia oraz nowego sposobu spędzania czasu, który musi być czasem spędzanym na aktywności fizycznej.
Kogo dotyka otyłość?
Problem otyłości dotyczy bardzo różnych grup osób. O ile kilka do kilkunastu lat temu dotykał on głównie osoby dorosłe, dziś coraz częściej dotyczy również dzieci. To coraz bardziej pospolita, bardzo niebezpieczna tendencja, która wywołuje u osoby chorej rozmaite problemy zdrowotne z nadciśnieniem tętniczym, podwyższonym poziomem cholesterolu, cukrzycą typu 2, czy nadciśnieniem tętniczym włącznie.
Szczególnie na otyłość narażone są osoby, które złe nawyki żywieniowe wyniosły z domu. Utrwalane są one więc w dorosłym życiu, przez co nadmiar kilogramów gromadzi się właśnie w okresie, kiedy jesteśmy dojrzali, a metabolizm nie działa już tak, jak wcześniej. W wielu przypadkach problem otyłości ciągnie się za nami już od dzieciństwa, dlatego trudno jest zmienić nawyki żywieniowe i zrzucić nadmiarowe kilogramy. Dlatego też warto wykonać badania genetyczne genów metabolizmu, by mieć pełniejszą świadomość swojego stanu. Dzięki badaniom możliwe będzie określenie predyspozycji metabolicznych oraz dopasowanie optymalnej diety dla swojego profilu genetycznego.
Przyczyny powstawania otyłości
Istnieje wiele powodów, które mają wpływ na powstanie otyłości. Do najczęstszych należą:
- złe nawyki żywieniowe i spożywanie zbyt dużej ilości kalorii,
- siedzący styl życia,
- brak aktywności fizycznej.
Duża podaż kalorii
Spożywanie nadmiernej ilości pokarmów to najczęstsza przyczyna otyłości. Ma na to wpływ konsumpcjonizm i styl życia, począwszy od dostępności do marketów, czy restauracji. Uważa się również, że otyłość może mieć też swoje podłoże w złych nawykach z dzieciństwa, o czym napomknięte zostało już wcześniej. Otyłość w dzieciństwie zwiększa prawdopodobieństwo otyłości w wieku dorosłym. Według niektórych naukowców ma to mieć związek z nieodwracalnym namnożeniem się adipocytów, czyli komórek tłuszczowych, które powstały w okresie dojrzewania i dorastania. Oznacza to, że jeśli osoba dorosła schudnie, i tak nie zmieni się w jej organizmie liczba komórek tłuszczowych. A te zwiększą swoją objętość natychmiast po pojawieniu się błędów związanych z dietą oraz przy braku wysiłku fizycznego.
Wpływ stylu życia na otyłość
Na powstanie otyłości wpływ może mieć także styl życia, który związany jest z brakiem aktywności fizycznej lub z niedostateczną jej ilością. Dodatkowym czynnikiem z pewnością jest też siedzący tryb życia, który dodatkowo przyczynia się do odkładania się komórek tłuszczowych w organizmie. Nie bez znaczenia są ponadto predyspozycje genetyczne, czyli występowanie genu FTO, który jest odpowiedzialny za wzrost ryzyka, że u danej osoby wystąpi otyłość. To jednak nie jedyne czynniki, które zwiększają ryzyko wystąpienia otyłości. Mogą wpływ na nią mieć też choroby, które sprzyjają powstaniu otyłości. Są to między innymi niedoczynność tarczycy, choroba Cushinga, zespół policystycznych jajników.
Czynniki psychospołeczne
Uwarunkowania psychospołeczne są jedną z przyczyn występowania otyłości. Należą do nich między innymi nawyki żywieniowe, które są nieprawidłowe, a które sprawiają, że chora osoba wpada w tzw. błędne koło. Do tego rodzaju nawyków należy chociażby zajadanie stresu, czyli sięganie po jedzenie w sytuacjach, które wywołują lęk i stres.
Jak leczyć otyłość i jak zbijać wagę
Leczenie otyłości jest procesem złożonym. Aby zakończyło się sukcesem, wdrożyć trzeba wiele różnorodnych elementów. Po pierwsze zacząć należy od ułożenia prawidłowej, dobrze zbilansowanej diety. Konieczne jest również wprowadzenie zmian w stylu życia, czy wsparcie ze strony psychologa lub psychodietetyka. Dieta nie oznacza drastycznego ograniczenia ilości jedzenia, a wprowadzenie zmian w jakości spożywanych posiłków oraz ich kaloryczności. Dobrze dobrana dieta musi mieć odpowiednią ilość wartości odżywczych – zarówno pod względem tłuszczy, białek, jak i węglowodanów. Ważne jest też, by jeść często nieduże posiłki oraz pić spore ilości wody. Optymalna utrata wagi, by nie powstał niepożądany efekt jo-jo, to od 0,5 do 1 kg masy ciała w ciągu tygodnia.
Do walki z otyłością należy również włączyć aktywność fizyczną. Konieczne jest regularne ćwiczenie, które można rozpocząć od codziennych spacerów trwających około 20 minut. Znakomitym pomysłem jest też pływanie oraz aktywność w wodzie, czy joga. Z czasem można będzie zwiększyć intensywność oraz długość treningu i jeszcze pełniej zadbać o swoją sylwetkę. Dobrze dopasowane ćwiczenia pomagają bowiem spalić tłuszcz brzuszny, a także zwiększyć masę mięśniową.
Obok ćwiczeń i diety, warto pomyśleć o lekach na ograniczenie apetytu. Są to leki dostępne na receptę, dlatego nie obejdzie się bez konsultacji z lekarzem. Jeśli wprowadzone zmiany nie przynoszą pożądanych efektów, lekarz może zaproponować nawet leczenie chirurgiczne, czyli operację bariatryczną. Jest to operacja, której celem jest zmniejszenie jelita lub żołądka.
