Jak używki wpływają na zdrowie?

Czy wiesz, że każdy zapalony papieros to krok w kierunku choroby? A kieliszek alkoholu może być początkiem poważnych problemów zdrowotnych? Używki, które wydają się nieodłączną częścią naszej kultury, często niosą ze sobą poważne zagrożenia dla zdrowia. Od nikotyny przez alkohol po coraz popularniejsze substancje psychoaktywne – każda z nich ma destrukcyjny wpływ na nasz organizm. Ale jak dokładnie działają one na nasze zdrowie? Jakie są długofalowe konsekwencje ich spożywania? Na te pytania odpowiadamy w naszym materiale.

Co nazywamy używkami?

Używki to substancje lub produkty, które nie są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Są one jednak celowo spożywane ze względu na ich wpływ na psychikę lub fizjologię człowieka. Choć często kojarzymy je z substancjami nielegalnymi, jak narkotyki, do używek zaliczamy również wiele produktów dostępnych legalnie, takich jak tytoń, alkohol, kawa czy herbata. Charakterystyczną ich cechą jest przede wszystkim zdolność do wywoływania określonych efektów psychotropowych. Potrafią one bowiem wpływać na nasze samopoczucie, emocje i percepcję rzeczywistości. Mogą one działać pobudzająco, uspokajająco, euforycznie lub w sposób halucynogenny. Regularne spożywanie używek może jednak prowadzić do uzależnienia, czyli silnej potrzeby ich ciągłego zażywania, mimo świadomości negatywnych konsekwencji. Warto podkreślić, że jest to pojęcie nieostre. Może być tak, że granica między używką a na przykład lekiem jest płynna. Niektóre substancje, takie jak nikotyna czy alkohol, mają zarówno właściwości uzależniające, jak i pewne zastosowania medyczne. Jednakże nadużywanie ich niesie ze sobą poważne ryzyko dla zdrowia zarówno fizycznego, jak i psychicznego.

Co zaliczamy do popularnych używek?

Do najpopularniejszych używek należą:

• Alkohol. Jedna z najstarszych i najbardziej rozpowszechnionych. Zawarty w napojach alkoholowych etanol powoduje rozluźnienie i wolniejszą pracę układu nerwowego, dając chwilową euforię. Na dłuższą metę działa jednak depresyjnie na ośrodkowy układ nerwowy. Jest częstym i groźnym źródłem dewastujących uzależnień.
• Tytoń. Głównym składnikiem wyrobów tytoniowych jest nikotyna, która może rozluźniać. Jest jednak jednocześnie silnie uzależniająca i wywołuje szereg chorób układu krążenia i oddechowego.
• Kawa i herbata. To jedne z tak zwanych zdrowych używek, jeśli konsumujemy je z umiarem. Zawierają kofeinę, która działa pobudzająco na układ nerwowy, poprawiając koncentrację i zmniejszając uczucie zmęczenia.
• Marihuana. Substancja psychoaktywna pozyskiwana z konopi indyjskich. Wywołuje uczucie euforii i relaksacji. W wielu miejscach na świecie posiadanie jej na własny użytek jest legalne. Istnieją także odmiany lecznicze, zapobiegające fizycznemu bólowi, towarzyszącemu wielu chorobom.
• Narkotyki. Szeroka, zazwyczaj nielegalna, grupa substancji o różnym działaniu, od pobudzającego (np. amfetamina) po halucynogenne (np. LSD).

Jak działają używki? Mechanizmy ukryte za przyjemnością

Używki, od tytoniu po narkotyki, działają na nasz organizm w sposób niezwykle złożony, wpływając głównie na układ nerwowy. Ich działanie opiera się na interakcji z neuroprzekaźnikami, czyli substancjami chemicznymi, które przekazują informacje między komórkami nerwowymi. Jak to się dzieje? Kiedy spożywamy te substancje, zawarte w nich składniki chemiczne docierają do mózgu i oddziałują na układ nagrody. To właśnie ten obszar mózgu odpowiada za odczuwanie przyjemności i motywację. Używki, naśladując lub potęgując działanie naturalnych neuroprzekaźników, takich jak dopamina, wywołują intensywne uczucie przyjemności. To właśnie te doznania sprawiają, że wiele osób sięga po nie ponownie.

Co się dzieje z czasem? Regularne zażywanie prowadzi jednak do zmian w funkcjonowaniu układu nagrody. Mózg zaczyna adaptować się do nowych warunków, czego efektem jest zmniejszona wrażliwość na naturalne bodźce przyjemne. Oznacza to, że aby doświadczyć podobnego uczucia, osoba uzależniona musi zwiększać dawki substancji lub sięgać po coraz silniejsze używki. Dodatkowo powstaje silna potrzeba zażywania substancji, aby uniknąć przykrych objawów odstawienia. Używki nie tylko wpływają na układ nagrody. Mogą również zaburzać funkcjonowanie innych obszarów mózgu odpowiedzialnych za pamięć, uczenie się, podejmowanie decyzji i kontrolę impulsów. To właśnie dlatego osoby uzależnione często mają problemy z koncentracją, pamięcią i podejmują ryzykowne decyzje.

Jak poszczególne używki wpływają na nasze zdrowie?

Używki, choć często postrzegane jako nieodłączny element życia społecznego, niosą ze sobą poważne zagrożenia dla zdrowia. Każda substancja psychoaktywna oddziałuje bowiem na nasz organizm w sposób destrukcyjny, prowadząc do szeregu poważnych schorzeń. Nikotyna na przykład, zawarta w papierosach i innych wyrobach tytoniowych, uszkadza układ krążenia, zwiększając ryzyko zawału serca i udaru mózgu. Powoduje również dolegliowości płuc, takie jak przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) i nowotwory. Alkohol z kolei w nadmiernych ilościach uszkadza wątrobę, prowadząc do marskości, a także serce i mózg. Powoduje ponadto zaburzenia pamięci, problemy z koncentracją i zwiększa ryzyko wielu rodzajów nowotworów.

Narkotyki z kolei wywierają najbardziej destrukcyjny wpływ na organizm. Każda substancja psychoaktywna działa w nieco inny sposób, ale wszystkie mają wspólny mianownik: uzależnienie i poważne uszkodzenia układu nerwowego. Narkotyki mogą prowadzić do zaburzeń psychicznych, takich jak psychozy, depresja i schizofrenia. Uszkadzają również serce, wątrobę, nerki i układ odpornościowy. Marihuana, choć często postrzegana jako lekki narkotyk, również niesie ze sobą ryzyko. Regularne jej palenie może bowiem prowadzić do zaburzeń pamięci, problemów z koncentracją i motywacją, a także zwiększa ryzyko rozwoju psychoz.

Inne substancje, takie jak środki pobudzające czy depresyjne, również mają negatywny wpływ na zdrowie. Mogą powodować zaburzenia rytmu serca, nadciśnienie tętnicze, a także problemy ze snem i zaburzenia odżywiania. Warto podkreślić, że wpływ używek na zdrowie jest kumulatywny. Im dłużej i częściej się po nie sięga, tym większe ryzyko wystąpienia poważnych powikłań zdrowotnych. Ponadto często współwystępują one z innymi niezdrowymi nawykami, takimi jak niewłaściwa dieta i brak aktywności fizycznej, co dodatkowo pogarsza stan zdrowia.

Alkohol – cichy zabójca tkwiący w kieliszku

Alkohol, choć powszechnie dostępny i społecznie akceptowany, jest jedną z najbardziej toksycznych używek. Jego długotrwałe spożywanie wywołuje szereg poważnych konsekwencji zdrowotnych, które często są nieodwracalne. Jak alkohol działa na organizm? Etanol, czyli alkohol etylowy, zawarty w napojach alkoholowych, działa depresyjnie na ośrodkowy układ nerwowy. Początkowo wywołuje uczucie euforii i rozluźnienia, jednak z czasem prowadzi do zaburzeń koordynacji ruchowej, mowy, a także zaburzeń pamięci i koncentracji. Długotrwałe picie uszkadza komórki nerwowe, co może prowadzić do trwałych uszkodzeń mózgu.

Jakie choroby wywołuje alkohol? Alkohol jest jedną z głównych przyczyn wielu schorzeń, w tym dolegliwości:

1. wątroby. Marskość wątroby, zapalenie wątroby alkoholowe to tylko niektóre z powikłań związanych z nadmiernym spożyciem alkoholu.
2. układu pokarmowego: zapalenie trzustki, wrzody żołądka, nowotwory przełyku i żołądka.
3. choroby serca: zaburzenia rytmu serca, nadciśnienie tętnicze, zwiększone ryzyko zawału serca.
4. układu nerwowego: zaburzenia pamięci, demencja, uszkodzenia nerwów obwodowych.
5. Nowotwory. Alkohol zwiększa ryzyko rozwoju nowotworów jamy ustnej, gardła, przełyku, wątroby i piersi.

Problem alkoholizmu ma także poważne konsekwencje społeczne. Osoby uzależnione od alkoholu często tracą pracę, rodzinę i przyjaciół. Alkoholizm jest również przyczyną wielu wypadków drogowych i przemocy.

Palenie tytoniu – powolne samobójstwo

Palenie tytoniu, choć powszechne w przeszłości, dziś jest uznawane za jedną z najbardziej szkodliwych używek. Nikotyna, główny składnik tytoniu, bardzo silnie bowiem uzależnia. Zaś dym tytoniowy zawiera tysiące toksycznych substancji, które uszkadzają niemal każdy organ w naszym ciele. Najbardziej znanym i groźnym skutkiem palenia jest zwiększone ryzyko zachorowania na raka. Dym tytoniowy zawiera bowiem wiele substancji rakotwórczych, które uszkadzają DNA komórek, prowadząc do niekontrolowanego namnażania się komórek nowotworowych. Rak płuc jest najbardziej oczywistym powiązaniem z tą używką. Jednak tytoń zwiększa również ryzyko rozwoju nowotworów innych narządów, takich jak jamy ustnej, gardła, przełyku, krtani, pęcherza moczowego i wielu innych.

Oprócz raka palenie tytoniu powoduje wiele innych poważnych chorób, w tym: choroby układu krążenia (zawał serca, udar mózgu, miażdżyca) oraz układu oddechowego (POChP, rozedma). Dym tytoniowy uszkadza także płuca, prowadząc do trudności w oddychaniu i przewlekłego kaszlu. Przyczynia się ponadto do cukrzycy, zaćmy, bezpłodności i chorób przyzębia. Nie tylko palacze są narażeni na negatywne skutki palenia tytoniu. Dym papierosowy zawiera tysiące szkodliwych substancji, które przedostają się do powietrza i są wdychane przez osoby postronne. Palenie bierne zwiększa tym samym ryzyko wielu chorób u dzieci, młodzieży i dorosłych, w tym raka płuc, astmy i alergii.

Czy kawa jest zdrową używką? Ziarno prawdy

Pytanie o zdrowe używki często pojawia się w kontekście kawy. Ten napój jest niezwykle popularny na całym świecie i wiele osób zastanawia się, czy jego regularne spożywanie jest korzystne dla zdrowia. Kawa, dzięki zawartej w niej kofeinie, działa pobudzająco na układ nerwowy, poprawiając koncentrację i zmniejszając uczucie zmęczenia. Badania naukowe wskazują, że umiarkowane jej spożycie może przynieść szereg korzyści zdrowotnych, takich jak:

1. zmniejszenie ryzyka chorób neurodegeneracyjnych. Regularne picie czarnego napoju może obniżyć ryzyko wystąpienia choroby Alzheimera i Parkinsona.
2. ochrona wątroby. Kawa może pomóc w zapobieganiu marskości wątroby i innych chorób tego narządu.
3. zmniejszenie ryzyka cukrzycy typu 2. Badania sugerują także, że może ona obniżać poziom cukru we krwi i poprawiać wrażliwość na insulinę.
4. ochrona przed niektórymi rodzajami nowotworów. Niektóre badania wskazują, że napój ten może zmniejszać ryzyko wystąpienia nowotworów wątroby, prostaty i jelita grubego.

Jednakże, jak każda używka, kawa spożywana w nadmiarze może przynieść negatywne skutki. Należą do nich przede wszystkim zaburzenia snu. Nadmierna ilość kofeiny spożywana wieczorem może bowiem prowadzić do problemów ze snem. Mogą się także pojawić niepokój i drażliwość. Zbyt duża dawka kofeiny może bowiem wywoływać uczucie niepokoju i drażliwości. Kawa może także podrażniać błonę śluzową żołądka i powodować zgagę. A tym samym prowadzić do wielu problemów żołądkowych. Do niekorzystnych, ewentualnych efektów jej działania trzeba także zaliczyć zwiększone ciśnienie krwi. Kawa zatem może być elementem zdrowej diety pod warunkiem, że spożywamy ją w umiarkowanych ilościach. Należy także pamiętać, że każdy organizm reaguje na kofeinę inaczej, dlatego warto słuchać swojego ciała i dostosować ilość wypijanej małej czarnej do indywidualnych potrzeb. Ważne jest również zwrócenie uwagi na to, jak ją przygotowujemy. Czarna, bez dodatku cukru i śmietanki, jest zdecydowanie zdrowsza niż kawy słodzone i tłuste.

Źródło:

• https://pacjent.gov.pl/aktualnosc/decyzja-mniej-alkoholu
• https://www.gov.pl/web/zdrowie/narkotyki
• https://zpe.gov.pl/a/uzywki/DZAyrLb62