Jesteś na blogu prywatnej poradni lekarskiej. Potrzebujesz konsultacji z lekarzem? Kliknij tutaj >
Witaminy: Od odporności po zdrowe kości – jak wpływają na nasze zdrowie?
Opublikowano: Aktualizacja: 30 września 2024Słyszymy o nich codziennie, ale czy naprawdę wiemy, czym są witaminy i dlaczego są tak ważne dla naszego zdrowia? Te organiczne związki, choć potrzebne w niewielkich ilościach, pełnią kluczową rolę w naszym organizmie. Od wzroku po odporność, od energii po zdrowe kości – witaminy wpływają na niemal każdy aspekt naszego życia.
Czym są witaminy?
Witaminy to organiczne związki chemiczne w bardzo małych ilościach niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania naszego organizmu. Pełnią one ważne role w wielu procesach biologicznych. Należą do nich między innymi metabolizm, ochrona przed wolnymi rodnikami, produkcja energii, funkcjonowanie układu odpornościowego oraz prawidłowy rozwój i regeneracja komórek. Witaminy dzielą się na dwie główne grupy: rozpuszczalne w tłuszczach i rozpuszczalne w wodzie. Organizm człowieka nie jest w stanie samodzielnie syntetyzować większości z nich. Dlatego też trzeba ich sobie dostarczać razem z pożywieniem. Bogatym ich źródłem są między innymi owoce, warzywa, mięso, ryby, produkty pełnoziarniste oraz nabiał. Na przykład witamina C znajduje się w owocach cytrusowych, z kolei te z grupy B – w produktach zbożowych. Natomiast witamina D jest syntetyzowana w skórze pod wpływem promieni słonecznych, ale znajduje się również w tłustych rybach. Ich niedobory mogą prowadzić do poważnych zaburzeń, takich jak szkorbut (niedobór C), krzywica (niedobór D) czy beri-beri (niedobór B1). Dlatego też dbanie o zrównoważoną, bogatą w nie dietę, jest bardzo ważne dla zdrowia.
Dlaczego odkrycie witamin stanowiło prawdziwy medyczny przełom?
Odkrycie witamin stanowi bardzo ważną cezurę w historii medycyny. A jest tak, ponieważ pozwoliło ono nam zrozumieć, że wiele chorób, które wcześniej uznawano za nieuleczalne lub niewyjaśnione, wynikało z niedoboru określonych substancji w diecie. A nie z infekcji czy innych przyczyn. Przed odkryciem witamin choroby takie jak szkorbut, krzywica czy beri-beri były powszechne i często śmiertelne. Ich leczenie zaś było nieskuteczne. Wraz z identyfikacją tych substancji chemicznych naukowcy zrozumieli, że odpowiednie składniki odżywcze są kluczowe dla zdrowia i zapobiegania tym schorzeniom. To odkrycie zmieniło podejście do żywienia oraz medycyny, umożliwiając skuteczne leczenie i profilaktykę wielu chorób poprzez modyfikację diety. Odkrycie witamin otworzyło również drzwi do dalszych badań nad metabolizmem i biochemią człowieka. To z kolei zrewolucjonizowało medycynę i poprawiło jakość życia ludzi na całym świecie.
Jaka jest rola witamin w organizmie?
Witaminy, choć nie potrzebujemy ich dużo, stanowią nieocenione wprost budulce życia. Odgrywają one bowiem bardzo istotną rolę w prawidłowym funkcjonowaniu naszego organizmu. Nie tylko dostarczają nam one energii, ale pełnią również funkcje regulacyjne. Bez nich wiele procesów życiowych nie mogłoby zachodzić w sposób prawidłowy. Do najważniejszych ich ról w naszym organizmie należy przede wszystkim utrzymanie prawidłowego wzrostu i rozwoju. Witaminy są bowiem niezbędne do budowy nowych komórek i tkanek, a także do regeneracji tych już istniejących. Wpływają tym samym na zdrowie skóry, włosów, paznokci, a także na prawidłowy rozwój kości i zębów. Poza tym wzmacniają one nasz układ odpornościowy. Pomagają one bowiem organizmowi zwalczać infekcje i chronią przed działaniem szkodliwych czynników zewnętrznych.
Regulują one także procesy metaboliczne. Witaminy są bowiem niezbędne do przekształcania spożywanego pożywienia w energię, która zasila nasze komórki. Uczestniczą również w metabolizmie białek, tłuszczów i węglowodanów. Działają ponadto antyoksydacyjnie, co oznacza, że chronią nasze komórki przed uszkodzeniami wywołanymi przez wolne rodniki. Są także po prostu niezbędne do prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego. Wpływają na nasze samopoczucie, koncentrację i pamięć.
Czym jest awitaminoza?
Awitaminoza to stan, który powstaje w wyniku długotrwałego i znacznego niedoboru jednej lub kilku witamin w organizmie. Brak ten może prowadzić do poważnych zaburzeń zdrowotnych. Do głównych przyczyn tego schorzenia należy niedostateczna podaż witamin z pożywieniem. Zwykle jest to monotonna dieta, o niskiej zawartości świeżych owoców i warzyw. Mogą to być także zaburzenia wchłaniania. Na przykład choroby przewodu pokarmowego, takie jak celiakia czy zespół złego wchłaniania, mogą także utrudniać przyswajanie witamin. Zwiększone zapotrzebowanie na nie może powodować również intensywny wysiłek fizyczny, ciąża, karmienie piersią lub choroby przewlekłe. Bardzo często zdarza się ponadto, że wpływ na ich wchłanianie mają niektóre leki .
Objawy awitaminozy są bardzo zróżnicowane i zależą od tego, której witaminy brakuje w organizmie. Jednym z najczęstszych objawów niedoborów witamin jest przewlekłe zmęczenie i osłabienie. Poza tym suche skórki, łuszczenie, wypryski, wypadanie włosów – to tylko niektóre z problemów skórnych, które mogą świadczyć o niedoborach witamin. Zdarzają się także drażliwość, zaburzenia koncentracji, problemy ze snem, a nawet depresja. Do częstych objawów należy również brak apetytu, nudności, biegunki lub zaparcia. Czasem pojawia się nawet anemia, krwawienia, zaburzenia wzroku, bóle mięśni i stawów.
Zapobieganie awitaminozie polega głównie na większym zróżnicowaniu diety. Warto spożywać dużo świeżych owoców, warzyw, pełnoziarnistych produktów, chudego mięsa, ryb i nabiału. W niektórych sytuacjach, na przykład podczas ciąży, karmienia piersią, choroby, warto skonsultować się z lekarzem i rozważyć suplementację witamin. Konieczna jest także regularna aktywność fizyczna, unikanie stresu i odpowiednia ilość snu wspierają prawidłowe funkcjonowanie organizmu.
Jak prawidłowo suplementować witaminy?
Suplementacja witamin może być wartościowym uzupełnieniem diety. Może tak być szczególnie w okresach zwiększonego zapotrzebowania. A także wtedy, gdy trudno dostarczyć wszystkie niezbędne składniki odżywcze poprzez żywność. Jednakże, aby suplementacja przyniosła oczekiwane efekty, należy postępować zgodnie z pewnymi zasadami. Ważna jest oczywiście konsultacja z lekarzem lub farmaceutą. Istotne są w tej kwestii bowiem ewentualne interakcje z lekami oraz prawidłowe dawkowanie. Poza tym niektóre formy witamin są lepiej przyswajalne niż inne. Na przykład witamina D3 jest lepiej przyswajalna niż witamina D2. Na suplementację warto zdecydować się jeśli mamy ubogą dietę lub problemy ze wchłanianiem składników odżywczych. Może się ona także okazać niezbędna w przypadku zwiększonego zapotrzebowania w okresie ciąży i karmienia piersią. A także w czasie intensywnego wysiłku fizycznego lub choroby. Często stosuje się ją również profilaktycznie. Dzieje się tak zwykle w przypadku osób starszych lub narażonych na zwiększone ryzyko niedoborów witaminowych. Zdecydowanie warto jednak pamiętać, że żadna suplementacja nie zastąpi nam właściwie zbilansowanej diety. Nie zastąpi także świeżych warzyw, owoców, ryb i nabiału.
Które z witamin rozpuszczają się w wodzie, a które w tłuszczach?
Pod tym względem witaminy dzielą się na dwie grupy:
1) rozpuszczalne w wodzie – to witamina C oraz te z grupy B (w tym B1, B2, B3, B5, B6, B7, B9, B12). Organizm ich nie magazynuje i trzeba je regularnie dostarczać z dietą. Nadmiar witamin rozpuszczalnych w wodzie jest wydalany z moczem, co minimalizuje ryzyko ich toksyczności. Jednocześnie wymaga jednak codziennego spożycia, aby zapewnić odpowiednie ich poziomy. Te związki chemiczne pełnią kluczowe role w metabolizmie energetycznym, funkcjonowaniu układu nerwowego oraz w produkcji czerwonych krwinek i odporności.
2) rozpuszczalne w tłuszczach – to witaminy A, D, E i K. nasz organizm magazynuje je w tkance tłuszczowej oraz wątrobie. Oznacza to, że ich nadmiar może prowadzić do toksyczności, jeśli są spożywane w dużych ilościach. Witaminy te są kluczowe dla zdrowia skóry, wzroku, kości, funkcji układu odpornościowego oraz krzepnięcia krwi. Ze względu na ich rozpuszczalność w tłuszczach, są lepiej wchłaniane z posiłków również zawierających tłuszcze, co podkreśla znaczenie zrównoważonej diety.
Czy witaminy mogą być szkodliwe?
Tak, witaminy mogą być szkodliwe, jeśli spożywamy je w nadmiarze. Chociaż są one niezbędne dla zdrowia, ich nadmierna ilość może prowadzić do różnych problemów zdrowotnych. Odmiany rozpuszczalne w wodzie, takie jak witamina C i witaminy z grupy B, zazwyczaj wydalamy z moczem w nadmiarze. Minimalizuje to znacząco ryzyko toksyczności. Jednak w bardzo wysokich dawkach mogą one powodować nieprzyjemne objawy, takie jak bóle brzucha, biegunka czy problemy z nerkami. Z kolei odmiany rozpuszczalne w tłuszczach (A, D, E, K) mają większe ryzyko toksyczności, ponieważ są magazynowane w tkance tłuszczowej i wątrobie. Dla przykładu – nadmiar witaminy A może prowadzić do toksyczności objawiającej się bólami głowy, zawrotami głowy, a nawet uszkodzeniem wątroby.
Nadmiar witaminy D natomiast może powodować hiperkalcemię, czyli nadmiar wapnia we krwi, co prowadzi do uszkodzenia nerek i kości. Witamina E natomiast, w bardzo dużych dawkach, może zwiększać ryzyko krwawień. K w nadmiarze może zaś wpływać na działanie leków przeciwzakrzepowych. Dlatego też tak ważne jest, aby przyjmować te związki chemiczne zgodnie z zaleceniami i unikać ich nadmiernego spożycia, szczególnie w postaci suplementów. Zdrowa dieta, bogata w naturalne źródła witamin, zwykle dostarcza ich w odpowiednich ilościach, minimalizując ryzyko toksyczności.
Źródło:
- https://zpe.gov.pl/a/przeczytaj/DVwGuREdA
- https://ncez.pzh.gov.pl/seniorzy/witaminy-i-skladniki-mineralne
- https://pacjent.gov.pl/aktualnosci/zimowy-alfabet-odpornosci
Potrzebujesz pomocy lekarza, a Twoja przychodnia jest zamknięta?
W poradni online ReceptaULekarza.pl zamówisz szybką konsultację z lekarzem, który może Ci wystawić e receptę, możliwą do zrealizowania w każdej aptece. Wszystko online — szybko uzyskasz pomoc przez komputer czy swój telefon.
Zobacz również:
- Jak używki wpływają na zdrowie?
- Na jakie choroby najczęściej umierają Polacy?
- Jak dobrze spać i budzić się wypoczętym?
- Zdrowy tryb życia. 8 prostych zasad dla lepszego samopoczucia i dłuższego życia
- Bilirubina, co to jest i co oznacza jej podwyższony poziom?
- Zdrowa dieta dla kobiet, klucz do dobrego samopoczucia i energii
- Jak zmniejszyć ryzyko raka piersi?
- Zdrowe nawyki żywieniowe dla kobiet. Jakie nawyki warto sobie wyrobić i jak to zrobić?
Informacje z artykułu nie są poradą lekarską!
Artykuły na blogu nie mają charakteru porady lekarskiej. Choć pisano je z dołożeniem starań, by informacje w nich podane były rzetelne, autorzy nie mają wykształcenia medycznego. Jeśli szukasz pomocy lekarskiej, zapraszamy do zamówienia konsultacji na stronie poradni lub do kontaktu ze swoim lekarzem.