Gorączka, jakie są przyczyny wysokiej temperatury ciała?

Gorączka – co musisz o niej wiedzieć?

Gorączka to podwyższona ciepłota ciała, która świadczyć może o toczącej się w organizmie chorobie. Jest mechanizmem obronnym, który wspiera układ odpornościowy w reakcji na rozmaite czynniki zakaźne typu wirusy, bakterie, pasożyty etc. Przyjmuje się, że gorączka to ciepłota ciała powyżej 38 stopni Celsjusza, zaś temperaturę pomiędzy 37,1 a 38 stopni Celsjusza uznaje się za stan podgorączkowy. Jak ją mierzyć, o czym świadczy gorączka, czy i jak z nią walczyć? Zachęcamy do odszukania odpowiedzi w artykule.

Jak mierzyć temperaturę ciała?

Zgodnie z powszechną wiedzą medyczną prawidłowa temperatura ciała wynosi 36,6 stopni Celsjusza. Jednak z pewnym zastrzeżeniem. Dotyczy to temperatury, która mierzona jest pod pachą przy pomocy tradycyjnego termometru ciekłokrystalicznego lub elektronicznego. Nie jest to jednak pomiar, który należy do najdokładniejszych. Zdecydowanie lepsze, bo bliższe prawdy pomiary otrzymamy, mierząc temperaturę w ustach. Tu prawidłowa ciepłota ciała wynosi 36,9 stopnia Celsjusza. Jednak zdecydowanie najlepsze rezultaty i najdokładniejszy pomiar otrzymuje się poprzez pomiar rektalny. Sprawdza się on zwłaszcza w przypadku małych dzieci. W tym przypadku prawidłowa ciepłota jest wyższa o pół stopnia od temperatury mierzonej pod pachą, co oznacza, iż wynosi ona 37,1 stopnia Celsjusza. Możliwy jest ponadto pomiar w uchu, z prawidłową temperaturą identyczną z tą mierzoną w odbycie. Jednak ten rodzaj pomiaru może nie być w pełni wiarygodny z uwagi na obecność w uchu woskowiny.

Podłoże temperatury

Istnieje bardzo wiele przyczyn, które wywołać mogą temperaturę. Najczęściej ma ona podłoże:

• zapalne – temperatura pojawia się na skutek zakażenia przez bakterie, wirusy lub pasożyty.
• alergiczne – obce czynniki o niegroźnym dla organizmu charakterze zostają rozpoznane jako niebezpieczne. Po ich wykryciu rozpoczyna się walka z antygenami, której efektem są różnorodne odczyny alergiczne z gorączką włącznie
• „jałowe” – występuje ono w tkance, choć brak jest zakażenia. Jedną z przyczyn wystąpienia jałowego zapalenia może być zawał serca. W wyniku zawału giną komórki na dotkniętym zawałem obszarze, co powoduje, że są one rozpoznawane jako ciało obce. To z kolei wywołać może miejscowo stan zapalny oraz różne objawy ogólne z gorączką włącznie.
• „autoimmunizacyjne” – występuje, kiedy autoantygeny zostają rozpoznane przez organizm jako ciało obce oraz niebezpieczne dla organizmu. Podwyższona temperatura to reakcja obronna. Jest to zjawisko niebezpieczne, zwłaszcza z uwagi na brak możliwości wyeliminowania autoantygenu.

Częste przyczyny gorączki

Istnieje duża grupa chorób, którym bardzo często towarzyszy gorączka. Są to zarówno błahe problemy zdrowotne, jak i poważne schorzenia. Do najczęstszych należą:

• infekcje dróg oddechowych, takie jak przeziębienia, grypa, zapalenie oskrzeli, zapalenie ucha, zapalenie zatok, angina, zapalenie gardła
• infekcje dróg moczowych
• choroby zakaźne typu ospa wietrzna, różyczka, świnka, półpasiec, świnka
• biegunki – wywoływane przez rozmaite wirusy oraz bakterie
• choroby autoimmunologiczne
• zapalenie żył
• nadczynność tarczycy
• zawał serca
• nowotwory
• różnorodne urazy typu złamania, oparzenia, obrażenia wewnętrzne, urazy czaszki
• choroby układu nerwowego np. zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, czy zapalenie mózgu
• choroby autoimmunologiczne
• posocznica i bakteriemie
• temperatura o nieznanym pochodzeniu

Objawy gorączki

Zazwyczaj gorączce towarzyszą inne objawy, które są dość typowe i charakterystyczne. Należą do nich między innymi:

• Przyspieszona akcja serca. Średnio jest to przyspieszenie o 4,4 uderzenia tętna w ciągu minuty na każdy stopień wzrostu temperatury.
• Utrata masy mięśniowej oraz tkanki tłuszczowej przy przedłużającej się temperaturze
• Utrata łaknienia
• Ból głowy
• Dreszcze lub obfite pocenie się w zależności od tego, czy temperatura podnosi się, czy spada
• Majaczenie przy temperaturze powyżej 40 stopni Celsjusza
• Śpiączka przy temperaturze powyżej 43,5 stopni Celsjusza

Gorączka i jej rodzaje

Bardzo często stan podgorączkowy jest typowym stanem fizjologicznym i nie oznacza niczego niepokojącego. Występuje między innymi w czasie ciąży, a także przy większym wysiłku fizycznym. Jest też typowy dla drugiej fazy cyklu miesięcznego, czy przy wystąpieniu silnych emocji dzięki działaniu układu sympatycznego. Ważnym elementem jest tor gorączki, czyli zmieniająca się w ciągu dnia temperatura ciała. Ciepłota ciała jest wyższa o parę kresek od tej, którą odczytamy na termometrze rano. Dlatego też prawidłowy pomiar 36,6 stopnia Celsjusza dotyczy temperatury mierzonej rano. W przypadku osób chorych wartość temperatury wieczornej wzrasta już nie o kilka kresek, a o 1 do 1,5 stopni Celsjusz. Możliwe są jednak odstępstwa, gdy gorączka nie ma swojego toru ciągłego. Wówczas mamy do czynienia z temperaturą:

• dwugarbną (powrotną) – temperatura jest bardzo wysoka i utrzymuje się przez co najmniej kilka dni. Po tym czasie następuje bardzo krótka poprawa, podczas której chory ma temperaturę podgorączkową, a następnie powrót do wysokiej temperatury.
• przerywaną albo okresową – temperatura pojawia się co kilka dni, zazwyczaj co 4 lub 3.
• trawiącą – z różnicą, która wynosi ponad 2 stopnie Celsjusza pomiędzy temperaturą ranną, a wieczorną. Możliwe jest także wystąpienie temperatury o różnicy ponad 3 stopnie Celsjusza, wówczas mamy do czynienia z odmianą gorączki tzw. hektycznej.
• nieregularną – brak stałej prawidłowości w jej występowaniu, a gorączka może zmieniać się nie tylko z dnia na dzień, ale z godziny na godzinę
• przelotna – gdy trwa maksymalnie jeden dzień

Czy gorączka jest niebezpieczna?

Jeżeli wysoka temperatura utrzymuje się przez długi czas, wówczas może być to bardzo niebezpieczne dla zdrowia, a nawet stanowić może zagrożenie życia. Jeśli mamy do czynienia ze wzrostem sięgającym 40-42 stopni Celsjusza, wówczas stan taki nazywamy hipertermią. Jest to niezwykle niebezpieczne, ponieważ dojść może do przegrzania organizmu. W efekcie może dojść do uszkodzenia czynności błon komórkowych i białek oraz do obumierania komórek, w tym neuronów mózgu. W niektórych przypadkach może dojść nawet do niewydolności wielonarządowej oraz do śmierci.

Gorączka – sposób postępowania

To, w jaki sposób zachować się w przypadku pojawienia się temperatury, powinno zależeć od kilku czynników. Po pierwsze od tego, w jakich okolicznościach powstała gorączka. Po drugie znaczenie ma również tor oraz szybkość narastania temperatury. Po trzecie istotne jest również, jakie objawy towarzyszące wystąpiły wraz z gorączką. Niepokoju nie powinna wzbudzać temperatura podwyższona krótkotrwale, ponieważ najczęściej jest ona efektem infekcji, zatrucia pokarmowego, czy przeziębienia. Gorączka w przypadkach chorób typu angina, infekcja wirusowa etc. występuje jako jeden z wielu charakterystycznych objawów. W takich przypadkach podwyższona temperatura jest objawem naturalnym, który wynika z obrony organizmu. To znak, że reaguje on prawidłowo w odpowiedzi na infekcję. W takim przypadku należy udać się do lekarza, który zaordynuje odpowiednie leczenie. Jednak innej reakcji wymagać będzie gorączka niższa, czyli poniżej 39 stopni Celsjusza oraz gdy u chorej osoby pojawia się ból głowy, mięśni i ogólne rozbicie. W takim przypadku prawdopodobieństwo infekcji wirusowej jest bardzo duże, co oznacza, że można powstrzymać się od wizyty u lekarza i przyjmować leki przeciwgorączkowe i przeciwwirusowe.

Kiedy jeszcze podwyższona temperatura powinna niepokoić? Przede wszystkim w sytuacjach, gdy razem z temperaturą pojawiają się niektóre z tych objawów: silny ból głowy i zaburzenia świadomości, katar, kaszel, tor gorączki dwugarbny, światłowstręt, angina wraz z wysypką, duszności, ból w klatce piersiowej, wymioty lub nudności, silne bóle w podbrzuszu lub bóle brzucha, pieczenie podczas oddawania moczu. Innym powodem może być niewysoka temperatura przekraczająca 38 stopni Celsjusza, która utrzymuje się przez kilka tygodni, a jej przyczyny nie są znane. Bezwarunkowo do lekarza zgłosić należy się, gdy mamy do czynienia z hipertermią. To stan bardzo niebezpieczny i wymagający natychmiastowego działania. Należy poza wizytą u lekarza podać chorej osobie dużo zimnych płynów, tabletki przeciwgorączkowe typu paracetamol, a w razie konieczności obłożyć chorą osobę lodem oraz zastosować chłodną kąpiel. Jeśli wizyta u lekarza rodzinnego jest niemożliwa, udać należy się na SOR lub wezwać pogotowie.

Kiedy należy zbijać gorączkę?

Podwyższona temperatura wbrew pozorom, wcale nie jest sytuacją o negatywnym działaniu dla organizmu. Wręcz przeciwnie – oznacza ona, że w organizmie toczą się procesy mające za zadanie zwalczyć chorobę. W tym czasie dochodzi do wzrostu ilości przeciwciał oraz do rozprzestrzeniania w organizmie limfocytów odpowiedzialnych za układ odpornościowy. Także dzięki gorączce przyspieszony zostaje metabolizm, dzięki czemu następuje pozbycie się toksyn w sposób naturalny, obniża się też poziom żelaza i cynku w osoczu, co powoduje, że drobnoustroje nie namnażają się w szybkim tempie. Z tego powodu nie powinno się obniżać temperatury, o ile nie przekracza ona 38,5 stopnia Celsjusza. Obecność niedużej gorączki łagodzi objawy choroby oraz pozwala skrócić czas choroby w naturalny sposób.

Domowe sposoby na zbicie gorączki

Leki przeciwgorączkowe warto uzupełnić o metody tradycyjne, które działają wspomagająco w zwalczaniu podwyższonej temperatury. Dlatego, jeśli masz gorączkę, sięgnij po ciepłą herbatę z sokiem malinowym. Dobrym pomysłem jest też herbata z miodem lub herbata z cytryną oraz z sokiem z malin. Pamiętaj również, że sięgając po miód, należy dodać go wyłącznie do ostudzonej herbaty, by nie stracił on swoich właściwości. Sprawdzonym sposobem na zwalczanie temperatury jest również mleko podane z miodem i czosnkiem. Możesz także zastosować napary z ziół, np. czarnego bzu, czy kwiatu lipy, a także zastosować chłodną kąpiel, czyli kąpiel w wodzie o temperaturze chłodniejszej o kilka stopni Celsjusza od temperatury ciała. Ponadto warto zastosować zimne okłady, czy obkładanie lodem, który koniecznie zawinąć trzeba w ręcznik lub czystą ściereczkę, by lód nie przylegał bezpośrednio do skóry.

---

Jeśli interesuje Cię ten temat, to możesz dowiedzieć się więcej z pozostałych artykułów tej serii:

• Przeziębienie, wywołane przez wirusy zapalenie nosogardła i zatok. Czym jest i jak leczyć?
• Zatkany nos. Czy tylko objaw przeziębienia?
• Zapalenie zatok jakie ma przyczyny i jak można wyleczyć tę chorobę?
• Ból gardła – przyczyny powstania i sposoby jego leczenia